Rola Ojca w rozwoju dzieci obu płci
Wstęp
Mama i tata są niezbędni do prawidłowego rozwoju dziecka. Rodzice stanowią wzorzec zachowań do naśladowania, uczą życia, wspierają, opiekują się, troszczą się o maluchy, wychowują je. Wszyscy jednak wiemy, iż miłość ojcowska różni się znacznie od miłości matczynej, która jest miłością bezwarunkową. Dziecko nie musi na nią zasłużyć. Jest ponadto miłością wrodzoną, stąd też mówimy o instynkcie macierzyńskim. Miłość ojcowska natomiast często zależy od zachowania się dziecka. Ojciec ma pewne oczekiwania wobec niego, jego prawidłowego rozwoju, jak najlepszego przygotowania do dorosłego życia.
Osoba ojca, a rozwój dziecka w rodzinie
Na początku swojego życia dziecko potrzebuje bardzo bliskiej relacji z matką, która zapewnia poczucie bezpieczeństwa, zaspokojenie wszystkich podstawowych potrzeb. Wraz z wiekiem rolę tą przejmuje ojciec. Rolą taty jest dawanie dziecku poczucia bezpieczeństwa, mądrości życiowej, która ułatwi w przyszłości pokonywanie rozlicznych trudności. To głównie tata poprzez aktywne zabawy, przekazywanie wiedzy czy zachętę do działania umożliwia dziecku dostęp do otaczającego go świata. Dobry kontakt na linii ojciec-dziecko redukuje poczucie zagrożenia. Szczera rozmowa z tatą pozwala sprostać trudnościom, jakie dziecko napotyka w swoim życiu – maluch nabiera pewności siebie, siły, odwagi, samodzielności, odpowiedzialności, ma poczucie oparcia w ojcu. Brak troski ze strony ojca powoduje, że maluch czuje się bezradny i bezbronny. Łatwo go wówczas skrzywdzić i zranić. Ojciec stanowi też, obok matki, pierwszy wzór do naśladowania. Jest człowiekiem, któremu dziecko ufa, a zaufanie to zasadza się na wspólnym przebywaniu i towarzyszeniu dziecku od pierwszych chwil jego narodzin. Ojciec ukazuje również maluchom cel ludzkiego życia.
Postawa ojca, a rozwój syna
Mężczyzna zajmuje szczególne miejsce w rodzinie. Jest jednocześnie mężem i ojcem. To właśnie ojciec jest w procesie wychowania wzorcem męskości. Dzieci uczą się przez naśladownictwo, a ojciec jest wzorem do naśladowania. To pierwszy mężczyzna któremu dziecko ufa, to zaufanie budowane jest od narodzin dziecka. Ojciec, w zdrowej relacji z dzieckiem, zapewnia najważniejszą potrzebę swojej pociechy, którą jest poczucie bezpieczeństwa. To on ma ogromny wpływ na rozwój poznawczy dzieci, na szczególną uwagę zasługuje wpływ ojca na postać syna. Postawa ojca niemal błyskawicznie interesuje oraz fascynuje syna. Syn nieświadomie wyłapuje i upodabnia się do ojca. Dziecko chce zostać zaakceptowane i docenione, przez osobę płci męskiej. Istotne jest, by ojciec często rozmawiał z synem o uczuciach, co jest niestety często pomijane w przypadku synów. Potrzeba wielkiego zaangażowania taty w proces rozwoju tożsamości dziecka by to przebiegało w sposób prawidłowy. Wzmocnieniem jest tu wrażliwy i uważny ojciec, który akceptuje i docenia dziecko, a matka pomaga przy umacnianiu męskiej więzi. Brak takich czynników sprawia, że u dziecka pojawia się osobowość krucha, lękliwa, brak samoakceptacji, niskie poczucie własnej wartości, relacja ze światem zewnętrznym staje się problematyczna. Brak obecności ojców przy synach może skutkować: okazywaniem złości, brakiem tolerancji.
Postawa ojca, a rozwój córki
Dziewczęta, córki dorastając, postrzegają ojca jako mądrego i mocnego mężczyznę. Szukając przewodnictwa, córka kieruje się ku ojcu. Chce być kochana i czuć, że ojciec jest z niej dumny. Ojciec powinien okazać dumę z córki, dać jej do zrozumienia, że dobrze o niej myśli. Ona nie wiedząc tego, nie będzie czuła się dobrze z samą sobą. Ojciec jest autorytetem dla córki, dlatego też można wykorzystać ten fakt z rozwagą. Tak, jak już wyżej zostało wspomniane, ojciec jest pierwszym mężczyzną w życiu córki. Dlatego dobra relacja ojca z córką, powinna być na pierwszym miejscu dla ojca. Ich wzajemne relacje, jak postawa ojca (jako wzór mężczyzny), są niejako punktem wyjścia, dla relacji tworzonych w przyszłości z mężczyznami. Ojciec powinien pamiętać, że każda relacja z mężczyzną będzie analizowana przez pryzmat relacji właśnie z nim. Jeżeli ojciec – pierwszy ważny mężczyzna w życiu dziewczynki, jest postrzegany zdecydowanie negatywnie, może to skutkować u kobiet lękiem przed wchodzeniem w bliskie relacje („bo mężczyźni krzywdzą”). Długotrwale przeżywana tęsknota za ojcem może prowadzić do wchodzenia w relacje, w których dany mężczyzna ma niejako zastąpić ojca (może być starszy albo po prostu bardzo opiekuńczy, skupiony na niej). Walczmy wiec o dobre relacje, bowiem otwartość ojca, daje większą możliwość córce wybrać chłopaka, męża, który będzie ją szanował, a ona wykaże nieprzesadzoną ufność do innych mężczyzn. Chłodny emocjonalnie, mało wylewny ojciec skutkować może tym, że córka będzie miała problem z wyrażaniem swoich uczuć w sposób adekwatny. Bycie piękną w oczach ojca, pozytywne i pełne miłości komunikaty, miłość, akceptacja mogą pomóc córce w rozpoznaniu swojej wartości.
Podsumowanie
Podsumowując należy stwierdzić, iż bardzo ważna jest obecność ojca w życiu zarówno chłopców jak i dziewcząt. Jednak nie wystarczy sama obecność ojca. Chcąc wpłynąć pozytywnie na rozwój swojego dziecka, tata musi aktywnie uczestniczyć w procesie jego wychowania. Szczególnie ważne jest zainteresowanie dzieckiem, wytworzenie się więzi między nim, a dzieckiem oraz chęć naśladowania ojca przez dziecko.
Brak jej fizyczny lub emocjonalny spowodować może negatywne skutki w procesie rozwoju dziecka. Niewłaściwa relacja z ojcem lub jej brak może niekorzystnie wpływać na kształtowanie się dzieci obojga płci. Negatywne skutki nieobecności ojca mogą manifestować się przez aspołeczne lub też agresywne zachowania, zaniżoną samoocenę, nasilone postawy lękowe, niewłaściwe przystosowanie społeczne. To też duży wpływ na dziecko ma bezpośredni kontakt: np. tata bierze dziecko na ręce, podnosi do góry, patrzy na nie, zachęca do zabawy, służy pomocą, wspiera jednocześnie zapewniając bezpieczeństwo.
Praktyczne wskazówki:
- Zacznij wcześnie. Zaangażuj się już w okresie ciąży – rozmawiaj z żoną o swoich nadziejach i planach względem dziecka. Jeśli taka będzie Wasza wspólna decyzja, bądź obecny przy porodzie. Od samego początku włączaj się w opiekę nad niemowlęciem.
- Znajdź czas. To podstawa. Pracując zbyt długo nie odniesiesz sukcesu jako rodzic. Ojcowie muszą wracać do domu na tyle wcześnie, by móc uczyć dzieci, wyjaśniać im wszystko przy każdej okazji, bawić się i śmiać razem z nimi.
- Okazuj uczucia. Przytulanie, obejmowanie, zapasy „na niby” mogą pojawić się w zabawach aż do czasu, kiedy dziecko dorośnie.
- Postaraj się także o wspólne czytanie bajek, opowiadań, wspólne rozmowy, śpiewanie lub granie. Mów dzieciom, jakie są wspaniałe, piękne, twórcze i inteligentne.
- Ciesz się dziećmi. Szukaj zajęć, które interesują i Ciebie i dzieci. Ogranicz ich zajęcia pozaszkolne lub treningi sportowe, aby miały czas po prostu „być”. Przestańcie wszędzie gonić. Znajdźcie czas na spacery i rozmowy.
- Zaangażuj się w podejmowanie decyzji, pilnowanie odrabiania pracy domowej i wykonywania obowiązków w domu.
Bibliografia:
- Plopa M., „Psychologia rodziny: teoria i badania”. Kraków: Impuls. 2011
- Pelc I.,” Kryzys czy zmiana ojcostwa – współczesna rola ojca”. W. J. Zimny (red.), „Oblicza ojcostwa. Wczoraj – dziś – jutro”. Stalowa Wola: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie. 2015
- Włodarczyk J., „Być tatą. Wyniki badania polskich ojców. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka”, 2014
Opracowała: s. Beata Piechota